Strese giren arılar dünyanın sonunu getirebilir

Bilim insanları tarım ilaçlarından habitat alanının azalmasına ve parazitlerden dizel yakıtların neden olduğu dumanlara kadar birçok faktörün sorumlu olabileceğini düşünüyor

Dünya genelindeki arı kolonilerini etkileyen esrarengiz bir hastalık, doğadaki dengelerin korunması için çok büyük önem taşıyan arıları tehdit ediyor. Bilim insanları, tek bir arıyı bile etkileyen stres kaynaklı hastalığın zamanla tüm koloniyi ele geçirebileceğini belirtiyor.

Arı kolonilerindeki on binlerce işçi arıyı sessiz sedasız ölüme sürükleyen bir hastalık, bilim insanlarının çözmeye çalıştığı ana sorunlardan biri haline geldi. Deneyler, arıları strese boğan hastalığın birçok nedeni olabileceğini gösterdi.

Koloni Çöküş Hastalığı (CCD) olarak adlandırılan sendrom, arı kolonilerindeki 50-80 bin işçi arının koloniyi terk edip ölmesine neden olurken, kraliçe arıyı bal peteklerinde bekleyen larvalarla yapayalnız bırakıyor.

Küresel alanda koloniler üzerinde etkili olan CCD’nin kesin nedeni bilinmiyor. Bilim insanları tarım ilaçlarından habitat alanının azalmasına ve parazitlerden dizel yakıtların neden olduğu dumanlara kadar birçok faktörün sorumlu olabileceğini düşünüyor. 

Söz konusu faktörlerin ortak özelliği, tümünün arıları strese sürükleyebilmesi. Tek bir faktör arıları öldürmeye yetmese de, arılar bireysel olarak davranışlarında değişim gösterebiliyor ve kolonilerinden uzaklaşabiliyor, saldırgan veya savunmacı pozisyona girebiliyor.

İşçilerin azalması çöküşü hızlandırıyor

Ecology dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, tek bir arıyı etkileyen stres, zamanla koloniye yayılabiliyor. Bir noktadan sonra, önüne geçilemeyen stres koloninin çökmesine neden olabiliyor.

Londra’nın Royak Holloway Üniversitesi’nde biyolog olan John Bryden, arıların yaşadığı stresi çok ağır bir çanta taşımaya benzetti. Araştırmaya imzası bulunan Bryden, “Eğer ağırlık sürekli artarsan bir süre sonra taşımayaz hale geliriz... Benzer olarak arı kolonileri stres altında büyümeye devam edemez. Aşırı stres, nihayetinde çöküşe neden olur” dedi.

Sayıları azalan işçi arıların yerini yeni doğan ve stresten etkilenen arılar ve koloninin etkinliği giderek azalıyor. Larvalarla ve kraliçe arıyla ilgilenen işçilerin ciddi şekilde azalması, sonunda koloninin ayakta kalmasını imkansız hale getiriyor.

Stres faktörleri artarsa çöküş hızlanıyor

Yaptıkları deneyde yaban arılarını inceleyen Bryan ve meslektaşları, kolonileri  42 gün boyunca öldürücü olmayan seviyede haşere ilacına maruz bıraktı ve ölen-hayatta kalan arıların sayısını gözlemledi. 

Ardından, hem işçi hem de stresli arıların beraber yer aldığı kuramsal bir koloniyi taklit eden bir simülasyon oluşturuldu. Simülasyona gerçek hayattaki deneyin verileri eklendiğinde, mükemmel bir uyum ortaya çıktı.

Sonuçlar, deneyde sadece haşere ilacı kullanılmış olsa da, stresi tetikleyebilecek hastalık, hava, habitat kaybı ve kirlilik gibi diğer sebeplerin de CCD’yi tetikleyebileceğini gösterdi. Bu faktörlerin toplu halde ortaya çıkmasının da çöküşü hızlandırdığı anlaşıldı.

Bryan, tek bir stres etkeniyle kolonilerin çöküşü arasında kurulan bağın bu şekilde ifade edilebileceğini belirtti.