Aralarında ESO La Silla Gözlemevi’nin de yer aldığı birçok Güney Amerika yerleşkesinden gerçekleştirilen gözlemlerle, Chariklo adlı uzak bir asteroidin iki adet yoğun ve ince halka sistemine sahip olduğu sürpriz bir şekilde keşfedildi. Bu, şimdiye kadar halkaya sahip olduğu bulunan en küçük ve Güneş Sistemi’nde bu özelliğe sahip — çok daha büyük gezegenler olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’den sonra — beşinci nesnedir. Halkaların kökeni bir gizem olarak kalırken, bir çarpışmadan kalan kalıntılar olabileceği tahmin edilmektedir. Yeni sonuçlar Nature dergisinin 26 Mart 2014 tarihli sayısında çevrimiçi olarak yayınlanmıştır.
Satürn’ün halkaları gökyüzündeki en dikkat çekici görünümlerden biridir, ve daha az belirgin olan halka sistemleri diğer dev gezegenlerin etrafında da bulunmuştur. Birçok dikkatli araştırmaya rağmen, Güneş Sistemi’nde Güneş’in etrafında dolanan daha küçük nesnelerin etrafında şimdiye kadar halkalar bulunamamıştı. Şimdi uzak cüce gezegen (10199) Chariklo’nun bir yıldızın önünden geçişi sırasında iki adet ince halkayla çevrili olduğu görülmüştür.
Chariklo, Güneş Sistemi’nin dış kısmında Satürn ve Uranüs gezegenleri arasındaki yörüngede yer alan Centaurus adlı nesnelerin en büyük üyelerinden biridir. Tahminler 3 Haziran 2013’te UCAC4 248-108672 adlı yıldızın önünden geçeceğini ve bunun Güney Amerika’dan görülebileceğini göstermiştir . Aralarında ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan 1.54-metrelik Danimarka ve TRAPPIST’in de olduğu yedi farklı bölgedeki teleskopları kullanan gökbilimciler birkaç saniye boyunca ışığı Chariklo tarafından engellenen yıldızın gözden kaybolduğunu izleme imkanı buldular — bir örtülme olayı gerçekleşti .
Ancak beklediklerinden çok daha fazla şey buldular. Ana örtülmenin birkaç saniye öncesinde ve sonrasında, yıldızın görünür parlaklığında, birbirlerinden uzak iki adet hafif sönümleme gerçekleşti . Chariklo etrafındaki birşey ışığı engellemişti! Farklı yerleşkelerden alınan görüntüler karşılaştırıldı ve ekip asteroidin sadece şekli ve boyutunu değil, ayrıca yeni keşfedilen halkaların da şeklini, kalınlığını, yönelimini ve diğer özelliklerini de ortaya çıkarabildi.
Ekip keskin sınırlara sahip ve sadece yedi ve üç kilometre genişliğinde iki adet halkadan oluşan bir sistem bulmuş oldu, halkalar arasındaki temiz alan ise dokuz kilometre genişliğinde — gözlenen küçük nesnenin yörüngesi Satürn’ün ötesinde ve çapı 250-kilometre kadardır.
"Benim için, sadece bir halka sistemini tespit edebilmek değil, aynı zamanda bunun iki ayrı halka olduğunu da belirlemek oldukça heyecan vericiydi, diye ekliyor ekibin üyelerinden Uffe Gråe Jørgensen (Niels Bohr Enstitüsü, Kopenhag Üniversitesi, Danimarka). “Bu buzlu nesnenin yüzeyinde olmanın — hızlı bir spor arabanın kolayca kaçış hızına ulaşabileceği ve uzaklaşarak uzaya kaçabileceği kadar küçük — ve bize Ay’dan 1000 kez daha yakın, 20-kilometre genişliğindeki halka sistemini izlemenin nasıl olacağını hayal etmeye çalıştım.”
Birçok soru halen cevaplanmamış olarak kalsa da, gökbilimciler bu çeşit bir halkanın bir çarpışmadan sonra kalan enkazdan sonra ortaya çıkmış olabileceğini düşünüyor. Küçük uydular tarafından da iki ayrı, dar halkaya hapsedilmiş olabilirler. “Şayet, halkalar gibi, Chariklo’nun keşfedilmeyi bekleyen en az bir uydusunun da olduğunu düşünüyoruz, diye ekliyor Felipe Braga Ribas.
Halkalar sonradan ortaya çıkan küçük bir uydunun da oluşabileceği olgusunu kanıtlıyor olabilir. Birbirini izleyen bu tür olaylar, çok daha büyük ölçekte, kendi uydumuz Ay’ın da Güneş Sistemi’nin erken dönemlerindeki oluşumunu ve bunun yanısıra diğer gezegenlerin ve asteroidlerin etrafındaki birçok uydunun da kökenlerini açıklayabilir.
Projenin yürütücüleri keşfedilen halkaların isimlerini geçici olarak Brezilya’nın kuzey ve güney uçlarında bulunan Oiapoque ve Chuí nehirlerinden esinlenerek belirlediler.
Kaynak: ESO Turkiye
0 yorum:
Yorum Gönder