Genel Görelilik Kuramından Kuasarlara

 

 
GENEL GÖRELELİK KURAMINDAN KUASARLARA


PFL astrofizik laboratuvarında ilk defa Dünya ile uzak bir gökada arasına yerleşmiş ve kütleçekimsel mercek görev gören bir kuasar keşfedildi. Einstein’ın genel görelilik kuramına göre, büyük kütleli bir cisim (büyük gök adalar ya da yıldız kümeleri gibi) Dünya ile bir gökadanın arasına girerse, bu gök adadan gelen ışık kırınıma uğrar. Başka bir deyişle
gökadanın ışığı büyük kütleli cismin yanından geçerken onun kütleçekimine girmiş gibi davranır ve ışıkta sapmalar olur. Burada gökadadan gelen ışığın kırılmasına sebep olan gökcismimercek görevi görür ve bu olay kütleçekimsel merceklenme olarak adlandırılır.Bu yöntemle gökcisimlerinin kütlelerinin yani madde yoğunluğununölçülebileceği düşüncesi ilk olarak 1936yılında ortaya atıldı ve 1979 yılında ilk gözlem yapıldı. Kuasardan gelen ışığın bir gökada tarafından kırınıma uğraması sonucu yeni kuasarlar keşfedildi ve gökadalar hakkında bilgi toplandı. Ancak tersi durum, yani gökadadan gelen ışığın kuasar tarafından kırınıma uğratılmasının keşfi ilk defa 16 Temmuz 2010’da oldu. Kuasarlar gökadaların merkezinde olduğu düşünülen ve büyük kütleli karadelik içeren, çok parlak gökcisimleridir.Tek bir kuasar, yüz milyarlarca yıldız içeren bir gökadanın tamamından 1000 kat parlak olabilir.Bu kadar parlak olmaları gözlemlenmelerini zorlaştırır.EPFL laboratuvarından Frédéric Courbin
kuasarları gözlemlemeyi, geceleyinfarlarına bakarak bir otomobilin rengini ayırt etmeye benzetiyor.Kütleçekimsel merceklenme,kuasarların gözlemlenmesindeki bu zorluğu ortadan kaldırıyor. Böylece kuasar içeren bir gökadanın ağırlığı, madde yoğunluğu ve hatta karanlık madde hakkında bilgi toplanabilecek.Kütleçekimsel mercek gibi davranan gök cisimlerini bulabilmek için,araştırmacılar SLOAN Dijital Gökyüzü İnceleme Veritabanını (SDSS) incelemiş.Gökyüzünün çeyreğinden fazlasının 3 boyutlu haritasını ve 1 milyon gökada,120.000’in üzerinde kuasar içeren veritabanından 23.000 kuasarı örnek olarak almışlar.İçlerinden 4’ünün kütleçekimsel mercek gibi davrandığını tespit etmişler. Bu 4 kuasardan Dünya’dan 1,6 milyar ışık yılı uzakta olan birini de Hawaii’deki Keck Teleskobu’yla gözlemleyerek kuasarın 7,5 milyar ışık yılı uzaktaki bir gökadanın ışığını saptırdığını fark etmişler. EPFL ekibinin başkanı böyle bir sonuç almaktan çok mutlu olduklarını, böylece kuasarlar ve gökada oluşumu hakkında daha çok bilgi edinebileceğimizi söylüyor.